ขนมปากหม้อ - หัวหมู

ขนมปากหม้อ เป็นอาหารว่างไทยที่ได้รับความนิยม ขนมปากหม้อที่เห็น ๆ กัน จะมีลักษณะที่แตกต่างกันไปตามแต่ละพื้นที่ ในจังหวัดตรังก็มีขนมที่มีชื่อเรียกว่า ขนมปากหม้อ เช่นเดียวกัน แต่เมื่อได้เห็นรูปร่างหน้าตา รวมไปถึงวิธีการรับประทานด้วยแล้ว อาจจะเกิดคําถามขึ้นมาได้ว่า “นี่หรือ คือ ขนม ปากหม้อ?” แบบเดียวกับที่ทุกคนรู้จักหรือเปล่า เรากําลังพูดถึงอาหารอัตลักษณ์อีกอย่างหนึ่งของจังหวัด ตรัง นั้นก็คือ “ขนมปากหม้อเมืองตรัง”

ขนมปากหม้อเมืองตรัง เป็นอาหารว่างชนิดหนึ่งที่มีความแตกต่างไปจากขนมปากหม้อที่อื่น ๆ มีรสชาติและเอกลักษณ์เฉพาะ ทั้งนี้ไม่มีข้อมูลยืนยันได้ว่าทำกันมาตั้งแต่เมื่อใด และใครเป็นคนแรก แต่ทำกันมาช้านานและมีขายทั่วไป ขนมปากหม้อของตรัง ขายกันได้ตลอดวันและต่อไปจนถึงกลางคืน ไม่มี กาหนดเวลาว่าจะรับประทานกันเวลาใด ส่วนประกอบหลัก ๆ ของ ขนมปากหม้อเมืองตรัง มี 4 อย่าง คือ แป้ง ไส้ น้ำราด และผัก

พูดถึงส่วนประกอบแรกกันก่อน นั่นก็คือ แป้งขนมปากหม้อ โดยทั่วไปมีแป้งข้าวเจ้าเป็นหลัก ผสมด้วยแป้งมันและแป้งท้าวยายม่อมเล็กน้อย นำแป้งทั้งสามชนิดมารวมกัน ค่อย ๆ ใส่น้ำทีละน้อย นวด จนเข้าดีแล้ว เติมน้ำอีกจนได้ความข้นพอประมาณ ละเลงส่วนผสมแป้งบนหม้อ เมื่อสุกแล้วดูใสเป็นเงาและเหนียวขึ้น ส่วนประกอบที่สอง ไส้ขนมปากหม้อ มีทั้งไส้ที่มีส่วนผสมเนื้อสัตว์ เช่น หมู ไก่ ปู หรือกุ้ง ขึ้นอยู่กับความชอบ ส่วนผสมที่เป็นผัก เช่น มันแกว ถั่วงอก ผัดรวมกัน หรือบางตํารับ ส่วนผสมถั่วงอกจะ ลวกแยกไว้ต่างหาก ไม่นำไปผัดรวมกัน วิธีการทำ นำส่วนผสมไส้ลงผัดในน้ำมัน เติมน้ำตาลทราย ซีอิ๊วขาว ซีอิ้วดำ พริกไทยป่น ปรุงรสตามชอบ ผัดจนเกาะตัวเหนียวดีแล้วตักใส่พักไว้ ในระยะหลังไส้ขนมปากหม้อ อาจมีการดัดแปลงไส้ขนมไปตามความเหมาะสม ส่วนประกอบที่สาม น้ำราดขนมปากหม้อ มีซอส คอมเรื่อง ซอสเอกลักษณ์ของเมืองตรังเป็นส่วนประกอบหลัก นำมาละลายน้ำสะอาด พริกสดตําแหลก ถั่วลิสงคั่วบด น้ำตาล น้ำส้มสายชู เกลือ ปรุงรสตามชอบ ตั้งไฟเคี่ยวให้เดือดประมาณ 5 นาที บางตํารับ ผสมน้ำกะทิในน้ำราดนี้ด้วย และส่วนประกอบสุดท้าย ผักที่รับประทานกับขนมปากหม้อ คือ แตงกวา หั่นซอยเป็นชิ้นเล็ก ๆ

วิธีการรับประทาน
ขนมปากหม้อเมืองตรังนั้น มีวิธีการรับประทานที่ไม่ยากเลย เพียงวางแป้งห่อไส้ลงในจาน เติมแตงกวาที่หั่นซอยไว้ แล้วราดน้ำปากหม้อสีแดงที่เป็นเอกลักษณ์ก็สามารถรับประทานได้เลย บางตํารับจะมีหัวกะทิราดเพิ่มรสมันให้กล่อมยิ่งขึ้น (สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคใต้ เล่ม 9, 2542) คุณลักษณะที่เหมาะสมของขนมปากหม้อ ต้องมีส่วนประกอบทั้ง 4 อย่าง คือ ส่วนที่เป็นแป้ง เนื้อสัมผัสของแป้งไม่แข็ง หรือเหนียวจนเกินไป มีความเงาและยืดหยุ่นรับประทานง่าย ไส้ขนมไม่หวานจนเกินไป น้ำราดค้อมเจือง รสชาติค่อนไปทางเปรี้ยวเค็มเพื่อตัดกับรสหวานของไส้ขนม และแตงกวาที่รับประทานคู่ มีความสด มีกลิ่นปกติ

ขนมปากหม้อกับเทศกาลและประเพณีต่าง ๆ
ขนมปากหม้อเป็นอาหารว่างที่คู่กับคนตรังมานาน เป็นเมนูที่อยู่ในวิถีคนตรัง สามารถหา รับประทานได้ตลอดและไม่ได้มีการเจาะจงในเทศกาลหรืองานประเพณีใด ปัจจุบันยังไม่พบข้อมูลว่ามีพื้นที่จังหวัดอื่น ๆ มีการรับประทานขนมปากหม้อในรูปแบบที่รับประทานกับน้ำจิ้มค้อมเจืองเหมือนจังหวัดตรัง

____________________________

ข้อมูลโดย เสาวพรรณ ปาละสุวรรณ